Pałac Dioklecjana w Splicie

Ta dalmatyńska metropolia, będąca centrum regionu rozwinęła się do poziomu drugiego miejsca w Chorwacji po Zagrzebiu, przed Rijeką. A to wszystko dzięki rozbudowie portu, który wygenerował znaczny ruch, stając się ważnym węzłem komunikacyjnym dla dalmatyńskich wysp i całego chorwackiego wybrzeża.

Region, ze Splitem na czele, znany jest głównie ze swojego wspaniałego bogactwa historycznego i kulturalnego. Główną atrakcją miasta jest słynny pałac rzymskiego cesarza Dioklecjana, budowany w latach 293-305. Po śmierci cesarza w murach pałacu znaleźli schronienie uciekinierzy, głównie chrześcijanie ze zdobytej przez Słowian Salony. Co ciekawe, to właśnie Dioklecjan próbował zniszczyć chrześcijan za życia.

Rezydencja Dioklecjana została wzniesiona z marmurów z wyspy Brač, Włoch i Grecji. Nie jest to jednak zwyczajny pałac - jego rozmiar przyprawia o zawrót głowy i ciężko sobie wyobrazić, by swego czasu budowla ta miała służyć jako pomieszczenia cesarskie.
Pałac otoczony jest solidnymi murami obronnymi, niczym z rzymskiej fortecy. Ich wysokość dochodzi do 26 m i 2 m grubości. Rozmiary pałacu to 215 na 181 m. Całość zajmuje obszar 38 tys. m². Dzisiaj w obrębie pałacowych murów znajduje się 220 budynków, które są zamieszkiwane przez ok. 3 tys. ludzi. Niegdyś te domy służyły za pomieszczenia pałacowe, a dzisiejsze ulice były korytarzami.

Do pałacu prowadzą cztery bramy: Złota (Porta Aurea), Srebrna (Porta Argentea), Brązowa (Porta Aenea) i Żelazna (Porta Ferrea). Wnętrze podzielono na cztery sektory, wydzielone przez dwa prostopadle biegnące trakty komunikacyjne: Decumanus (biegnąca równolegle do wybrzeża) oraz Cardo. Część północną zajmowała służba i straże, południową zaś cesarz - tam znajdowały się apartamenty z widokiem na morze.

Środkowy dziedziniec dawnej rezydencji cesarza to perystyl o wymiarach 35 na 13 m. Pełnił on funkcje głównie reprezentacyjne, został także obniżony o kilkadziesiąt centymetrów w stosunku do poziomu ulic. Plac jest zamknięty od strony katedry rzędem połączonych ze sobą sześciu korynckich kolumn. Obecnie w perystylu odbywają się przedstawienia teatralne.

Od strony portu do pałacu wchodzi się wpierw przez westybul, czyli oficjalne wejście do cesarskich apartamentów.

Po wschodniej stronie perystylu, na życzenie Dioklecjana, wybudowano jego Mauzoleum, które w VII wieku zostało przebudowane i podniesione do godności katedry św. Dujama. Samo mauzoleum to ośmikątna konstrukcja otoczona przez 24 kolumny. Wejścia strzegą sfinksy i lwy.

Do katedry wchodzi się przez romańskie drzwi wykonane w drzewie orzechowym przez Andrija Buvinę w XIII wieku. Wnętrze świątyni jest o kolistym kształcie, podzielone rzędem kolumn i zwieńczone kopułą. W środku znajdziemy XIII-wieczną ambonę na sześciu kolumnach i najstarsze w Dalmacji rzeźbione ławy pochądzące z tego samego wieku. Warto zwrócić uwagę na dwa gotyckie ołtarze dobudowane w 1427 r. oraz freski na stropie i bogato rzeźbioną marmurową kazalnicę z XIII wieku. Katedrę zdobi szereg pięknych obrazów z okresu renesansu i baroku oraz sporo cennych rzeźb. W katedrze znajduje się także skarbiec i archiwum z bogatą kolekcją przedmiotó liturgicznych.

Poniżej poziomu świątyni mieści się krypta, przekształcona z biegiem czasu w kaplicę św. Łucji.

Nieodłącznym elementem pałacu, jak i całego Splitu jest wolno stojąca, romańska wieża dzwonnicza mierząca 61 m wysokości. Wzniesiono ją w XIII-XVII wieku, jednak pod koniec XVIII stulecia zaczęła się przechylać. W związku z czym rozebrano budowlę, by na nowo ją postawić w 1908 roku. Warto wejść na wieżę i podziwiać piękną panoramę miasta.

• Zarówno wejście do katedry, na wieżę i do krypty jest odpłatne - 10 KN/os, wieża 20 KN/os. Możliwe jest wykupienie karty, w ramach której można wejść do kilku miejsc.

W obrębie pałacu warto zajrzeć jeszcze do dawnej rzymskiej świątyni Jupitera, znajdującej się u końca wąskiej uliczki Kraj sv. Ivana. Świątynię tę przekształcono w chrześcijańskie baptysterium w VII wieku. Charakterystycznym elementem budowli jest bogato zdobiony portal i kolumny oplecione roślinnymi ornamentami. W centralnej części stoi zbudowana na planie krzyża chrzcielnica. Pod podłogą znajduje się krypta, w której dawniej odprawiano nabożeństwa. Dzisiaj jej wejścia pilnuje sfinks bez głowy.

• Świątynia Jupitera otwarta jest dla zwiedzających w sezonie w godzinach od 8:00 do 20:00, po sezonie do 16:00. Wejście do świątyni jest płatne - 10 KN/os.

W kierunku północnym od Złotej Bramy wznosi się ogromnych rozmiarów pomnik Grgura Ninskiego biskupa Ninu (biskupstwo obejmowało cały kraj) w X wieku. W niewielkiej odległości zachowały się pozostałości po przedromańskim kościele św. Eufemii, który służył klasztorowi Benedyktynów.

Tuż za południowo-zachodnim narożnikiem pałacu znajduje się Radicev trg - plac z ośmioboczną basztą i pomnikiem pisarza Marka Marulicia.

Na zachód od Starówki wyrasta zielone wzgórze-półwysep Marjan (178 m n.p.m.) porośnięte 168-hektarowym lasem. Pod wzgórzem, u końca nadmorskiej promenady znajduje się niewielki kościół św. Franciszka.

W Splicie warte odwiedzenia są także muzea: miejskie, archeologiczne, etnograficzne, chorwackich zabytków archeologicznych, morskie, przyrodnicze oraz skarbiec katedry.

Pałac Dioklecjana należy do najstarszych i najlepiej zachowanych rzymskich budowli. To wyjątkowe miejsce odwiedził w październiku 1998 r. papież Jan Paweł II i odprawił tu mszę w intencji pokoju na świecie.

Dojazd samochodem do zabytkowej Starówki Splitu wymaga ogromnej cierpliwości, wpierw nieuniknione korki do samego miasta (zwłaszcza w weekendy), później znalezienie miejsca parkingowego. Przy odrobinie szczęścia można zostawić samochód tuż pod murami pałacu, przy promenadzie na niewielkim parkingu.

• Cena 10 KN za pierwszą godzinę, 15 KN za każdą następną.